آیه 17 سوره حجر

از دانشنامه‌ی اسلامی

وَحَفِظْنَاهَا مِنْ كُلِّ شَيْطَانٍ رَجِيمٍ

[15–17] (مشاهده آیه در سوره)


<<16 آیه 17 سوره حجر 18>>
سوره :سوره حجر (15)
جزء :14
نزول :مکه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

و آن را از (دستبرد) هر شیطان مردودی محفوظ داشتیم.

و آن را از هر شیطان رانده شده ای حفظ کردیم.

و آن را از هر شيطان رانده‌شده‌اى حفظ كرديم.

و از هر شيطان رجيمى حفظشان كرديم.

و آن را از هر شیطان رانده شده‌ای حفظ کردیم؛

ترجمه های انگلیسی(English translations)

and We have guarded them from every outcast Satan,

And We guard it against every accursed Shaitan,

And We have guarded it from every outcast devil,

And (moreover) We have guarded them from every cursed devil:

معانی کلمات آیه

رجيم: رجم: سنگ زدن. سنگسار كردن . به معنى طرد كردن نيز آيد . رجيم ، به معنى مطرود و رانده شده از رحمت خدا است.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


وَ حَفِظْناها مِنْ كُلِّ شَيْطانٍ رَجِيمٍ «17»

و آنها را از (دسترس) هر شيطان رانده شده‌اى، حفظ كرديم.

إِلَّا مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ مُبِينٌ «18»

مگر آنكه دزدانه گوش فرا داد كه شهابى روشن او را دنبال نمود.

نکته ها

«استراق» از سرقت و «استراق سمع» به معناى سرقت كلام است.

در تفسير فى ظلال و مراغى مى‌خوانيم: ما روح آيه را نمى‌دانيم كه چگونه شيطان خبر دزدى مى‌كند و چه خبرى را سرقت مى‌كند، ولى فخررازى و آلوسى در تفاسير خود مى‌گويند: مراد از آسمان، همين آسمان ظاهر و مراد از شهاب، همين سنگ‌هاى آسمانى‌

جلد 4 - صفحه 449

است كه پرتاب و مشتعل مى‌شود. گرچه بعضى گفته‌اند: مراد از آسمان، عالم ملكوت است كه شياطين را راهى بر آن نيست.

به هر حال شايد بتوان گفت: در آسمان معنويّت چهره‌هاى درخشان و الگوها و رهبرانى قرار داديم و حقايق را از وسوسه‌هاى شيطان حفظ كرديم و هرگاه شيطان صفتى وسوسه‌اى نمايد، با استدلال ومنطق محكم بر او هجوم آورده و بدعت و التقاط و وسوسه‌هاى او را با شهاب علم و برهانِ اهل ذكر محو مى‌كنيم.

پیام ها

1- آسمان‌ها مركز تدبير امور وفرشتگان مدّبران امورند ومراكز تدبير بايد منطقه حفاظتى باشد. «حَفِظْناها»

2- شيطان تنها ابليس نيست. «كُلِّ شَيْطانٍ»

3- شيطان، به خودى خود نمى‌رود، بايد او را طرد نمود. «رَجِيمٍ»

4- استراق سمع و جاسوسى در امور شرّ كار شيطان است. «مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ»

5- با جاسوس بايد برخوردى سريع و انقلابى كرد. «فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ»

6- هر جا شيطان صفتى يافت شد، روشنگران جامعه بايد با شهاب علم، آنان را دنبال كنند. «فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ مُبِينٌ»

7- پاسخ وسوسه‌ها و شيطنت‌ها بايد بسيار صريح، علنى و فورى باشد. «فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ مُبِينٌ» (در سوره صافّات آيه 8 مى‌خوانيم: «يُقْذَفُونَ مِنْ كُلِّ جانِبٍ» طرد شيطان بايد از همه اطراف باشد وگرنه به شكل ديگر واز راه ديگرى جلوه مى‌كند)

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



وَ حَفِظْناها مِنْ كُلِّ شَيْطانٍ رَجِيمٍ «17»

وَ حَفِظْناها مِنْ كُلِّ شَيْطانٍ رَجِيمٍ‌: و نگهداشتيم آسمان را از هر شيطان رانده شده از رحمت تا آنكه نتوانند بر آن صعود كنند و بر اخبار علويه مطلع شوند.

جلد 7 - صفحه 92


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


وَ لَقَدْ جَعَلْنا فِي السَّماءِ بُرُوجاً وَ زَيَّنَّاها لِلنَّاظِرِينَ «16» وَ حَفِظْناها مِنْ كُلِّ شَيْطانٍ رَجِيمٍ «17» إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ مُبِينٌ «18» وَ الْأَرْضَ مَدَدْناها وَ أَلْقَيْنا فِيها رَواسِيَ وَ أَنْبَتْنا فِيها مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ مَوْزُونٍ «19» وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقِينَ «20»

ترجمه‌

و بتحقيق قرار داديم در آسمان برجهائى و زينت داديم آنرا براى نظر كنندگان‌

و نگاه داشتيم آنرا از هر شيطان رانده شده‌

مگر آنكه بدزدى ربايد سخن شنيده شده را پس از پى در آيد او را شعله آتشى آشكار

و زمين را ممتدّ نموديم آنرا و افكنديم در آن كوههاى استوار و رويانيديم در آن از هر چيز مقدّرى‌

و آماده نموديم براى شما در آن وسائل معاش را و كسانيرا كه نيستيد آنانرا روزى دهندگان.

تفسير

خداوند بروج دوازده گانه را در آسمان قرار داد براى ترتيب و تنظيم امور بندگان در بهار و تابستان و پائيز و زمستان و آنها حمل است و ثور و جوزا و سرطان و اسد و سنبله و ميزان و عقرب و قوس و جدى و دلو و حوت چنانچه در مجمع‌

جلد 3 صفحه 247

از امام صادق عليه السّلام نقل نموده و ظاهر است و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه مراد كواكبند و شايد مراد كواكب و ستاره‌هائى باشد كه بروج دوازده گانه بشكل آنها تشكيل ميگردد كه همان دوازده صورت نام برده است و در علم هيئت ذكر شده و بنابراين اختلافى بين دو روايت نيست و برج در لغت بمعناى كوشك و قلعه و قصر است و باين مناسبت بر منازل آفتاب و ماه اطلاق شده و چون مشتق از تبرّج بمعناى ظهور است اطلاق آن بر ستاره بى‌مناسبت نيست و آفتاب در مدت يك سال در اين دوازده برج سير ميكند و فصول اربعه از آن پيدا ميشود و امور بشر بآن مرتّب ميگردد و خداوند زينت داده است آن بروج يا آسمانرا بستاره‌هاى درخشان براى نظر كنندگان كه از آن منظره لذّت برند و در آن تفكّر و تدبر نمايند و عبرت گيرند و معترف بعظمت صانع شوند و حفظ فرموده است آنرا از دسترس و دستبرد شياطين انسى و جنى كه نتوانند در آن تصرفى نمايند و از اسرار و اخبار آن مطّلع شوند مگر باين اندازه كه نزديك بآن شوند و استراق سمع نمايند يعنى مخفيانه گوش دهند براى تحصيل خبرى و بفوريّت رانده شوند بوسيله شعله آتش جهنده‌اى كه آنانرا تعقيب كند و بسوزاند چنانچه در آسمان مشهود ميشود كه گاهى در شب جسمى نورانى بسرعت مانند تير از نقطه‌اى بنقطه‌اى حركت ميكند كه شهاب مبين و راننده شياطين عبارت از آنست و گاهى شهاب بر ستاره و نيزه اطلاق ميشود براى برقشان و اينجا مراد شعله آتش و تير شهاب سوزان است در مجالس از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه شيطان در آسمانها راه داشت تا زمان ولادت حضرت عيسى كه از سه آسمان ممنوع شد و چون پيغمبر ما متولّد شد از همه آسمانها ممنوع گرديد و بوسيله ستاره‌ها شياطين از آسمانها رانده شدند قريش گفتند اين قيامتى است كه اهل كتاب مذاكره آنرا ميكردند عمرو بن اميّه كه در فال زدن ماهرترين اهل آنزمان بود گفت نگاه كنيد اگر ستاره‌هائى كه راهنمايند و زمستان و تابستان بآنها شناخته ميشود از جاى خود حركت ميكنند همه چيز بهلاكت خواهد رسيد و اگر آن ستاره‌ها بجاى خودشان بر قرارند و غير آنها حركت ميكند امر تازه‌اى واقع خواهد شد و قمّى ره فرموده كه شياطين بآسمان صعود مينمودند و تجسّس از اوضاع آن ميكردند تا زمان ولادت حضرت ختمى مرتبت و در مكّه يهودى‌اى بود يوسف نام چون ستاره‌ها را ديد

جلد 3 صفحه 248

در آسمان حركت ميكنند رفت در مجلس قريش و گفت آيا امشب در قبيله شما طفلى متولّد شده گفتند خير گفت خلاف گفتيد بتورية قسم كه متولّد شده در همچو شبى خاتم پيغمبران و افضل ايشان و اين مولود همانستكه يافتيم ما او را در كتابهامان كه چون ولادت يابد شياطين بوسيله ستاره‌ها از صعود بآسمان ممنوع شوند پس هر يك از اهل آن مجلس بمنزل خود رفتند و از عيالشان پرسيدند و جواب شنيدند كه خداوند فرزندى بعبد اللّه بن عبد المطلب كرامت فرموده است. و خداوند پهن فرمود زمين را و امتداد داد آنرا براى سكونت بنى آدم و حيوانات و در ساختمان آن افكند و قرار داد كوهها را براى استحكام و استقرار آن و رويانيد در آنزمين داراى كوه از هر گياهى بمقدار كافى و لازم براى معاش اهل آن بر وفق مصلحت و حكمت و از امام باقر عليه السّلام روايت شده است كه خداوند تعالى رويانيد در كوهها طلا و نقره و جواهر و روى و مس و آهن و ارزيز و سنگ سرمه و زرنيخ و امثال آنها را كه فروخته نشوند جز بوزن و بنابراين اختصاص موزون بذكر شايد بملاحظه اهميّت اجناس موزونه باشد و شايد بملاحظه آن باشد كه اصل در كيل وزن است چون تعيين وزن را براى سهولت بكيل ميكنند مثلا ميگويند اين پيمانه يك من است و ميسنجند متاع را بكيل نمودن و محتمل است مراد از موزون مستحسن و مطبوع و مرغوب باشد كه مناسب با معناى اوّل است و قرار داد خداوند براى بنى آدم در زمين موجبات تعيش و زندگى را از مأكولات و مشروبات و ملبوسات و نيز خلق فرمود براى ايشان كسانيرا كه روزى آنها را خودشان نميدهند بلكه خدا ميدهد و ايشان از آنها بهره‌مند ميشوند از قبيل عيال و اولاد و خدم و حشم و مماليك و حيوانات كه تمام آنها براى انتفاع بشر خلق شده‌اند و ايشان تصوّر ميكنند كه روزى آنها را خودشان ميدهند با آنكه تصوّرى باطل و خيال محال است و ذكر كلمه من براى تغليب جانب عقلاء و افراد ضمير بملاحظه لفظ است ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


وَ حَفِظناها مِن‌ كُل‌ِّ شَيطان‌ٍ رَجِيم‌ٍ «17»

و حفظ كرديم‌ سماء ‌را‌ ‌از‌ ‌هر‌ شيطان‌ رانده‌ ‌شده‌ شيطان‌ ‌از‌ طايفه‌ جن‌ّ ‌است‌ كان‌َ مِن‌َ الجِن‌ِّ فَفَسَق‌َ عَن‌ أَمرِ رَبِّه‌ِ كهف‌ ‌آيه‌ 48 و طايفه‌ جن‌ّ ‌از‌ آتش‌ خلق‌ ‌شده‌ وَ الجَان‌َّ خَلَقناه‌ُ مِن‌ قَبل‌ُ مِن‌ نارِ السَّمُوم‌ِ حجر ‌آيه‌ 27.

و البته‌ جنس‌ لطيف‌ و سير سريع‌ دارد ‌در‌ مدت‌ قليلي‌ ‌از‌ مشرق‌ بمغرب‌ ‌از‌

جلد 12 - صفحه 19

زمين‌ بآسمان‌ سير ميكند لكن‌ خداوند آسمانها ‌را‌ حفظ فرموده‌ ‌از‌ كليه‌ شياطين‌ ‌که‌ ميفرمايد: وَ حَفِظناها مِن‌ كُل‌ِّ شَيطان‌ٍ رَجِيم‌ٍ رجيم‌ بمعني‌ رانده‌ ‌شده‌ فعيل‌ بمعني‌ مفعول‌ ‌است‌ ‌يعني‌ مرجوم‌، چنانچه‌ خطاب‌ بشيطان‌ شد ‌در‌ همين‌ سوره‌ ‌آيه‌ 34 فَاخرُج‌ مِنها فَإِنَّك‌َ رَجِيم‌ٌ و نيز ميفرمايد: وَ جَعَلناها رُجُوماً لِلشَّياطِين‌ِ ملك‌ ‌آيه‌ 5.

و بسيار آيات‌ ديگر ‌که‌ اينها بكلّي‌ ممنوع‌ شدند ‌از‌ دخول‌ ‌در‌ آسمانها و ‌در‌ اخبار دارد ‌که‌ قبل‌ ‌از‌ ولادت‌ عيسي‌ ‌عليه‌ السّلام‌ داخل‌ آسمانها ميشدند ‌پس‌ ‌از‌ ولادت‌ مسيح‌ ممنوع‌ شدند ‌از‌ آسمان‌ چهارم‌ ‌که‌ بيت‌ المعمور و مسجد ملائكه‌ ‌بود‌ ببالا و ‌پس‌ ‌از‌ ولادت‌ حضرت‌ رسالت‌ ‌از‌ كليه‌ آسمانها ممنوع‌ شدند ‌که‌ يكي‌ ‌از‌ معجزات‌ و آثار ولادت‌ حضرت‌ ‌اينکه‌ ‌بود‌ ‌حتي‌ شيطان‌ خواست‌ بالا رود ممنوع‌ شد ‌از‌ جبرئيل‌ سؤال‌ كرد سبب‌ ‌آن‌ ‌را‌ ‌گفت‌ پيغمبر آخر زمان‌ متولد ‌شده‌ پرسيد ايا ‌من‌ ‌در‌ ‌او‌ تصرفي‌ دارم‌ ‌گفت‌ نه‌ پرسيد ‌در‌ امة ‌او‌ ‌گفت‌ آري‌ ‌گفت‌ بهمين‌ راضي‌ هستم‌ و آثار ديگري‌ ‌هم‌ ظاهر شد طاق‌ كسري‌ شكاف‌ برداشت‌ چهارده‌ كنگره‌ ‌او‌ سقوط كرد آتشكده‌ فارس‌ ‌که‌ هزار سال‌ روشن‌ ‌بود‌ خاموش‌ ‌شده‌ درياچه‌ ساوه‌ خشك‌ شد درياچه‌ نجف‌ آب‌ آورد تمام‌ سلاطين‌ ‌در‌ ‌آن‌ روز لال‌ شدند تخت‌ ‌آنها‌ سرنگون‌ شد و ‌غير‌ اينها اخبار ‌در‌ برهان‌ مسطور ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 17)- در این آیه اضافه می‌کند: «ما این آسمان را از هر شیطان رجیم

ج2، ص527

و شوم و ملعون محفوظ داشته‌ایم» (وَ حَفِظْناها مِنْ کُلِّ شَیْطانٍ رَجِیمٍ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی

منابع